మన శరీరంలోని సూపర్ హీరోలు: ప్రోటీన్ భాషను అర్థం చేసుకునే కొత్త మార్గం!
తేదీ: 18 ఆగస్టు 2025 వార్త: మసాచుసెట్స్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ (MIT) “Researchers glimpse the inner workings of protein language models” అనే పరిశోధనను విడుదల చేసింది.
పిల్లలూ, విద్యార్థులారా! మనం ఇప్పుడు ఒక అద్భుతమైన ప్రయాణం చేయబోతున్నాం. మన శరీరంలో జరిగే మ్యాజిక్ గురించి, శాస్త్రవేత్తలు దాన్ని ఎలా అర్థం చేసుకుంటున్నారో తెలుసుకుందాం.
మన శరీరంలో ప్రోటీన్లు అంటే ఏంటి?
మన శరీరం ఒక పెద్ద భవనం అనుకోండి. ఆ భవనం గోడలు, పైకప్పు, గదులు, అన్నింటినీ నిర్మించడానికి, సరిచేయడానికి, మరియు మనల్ని నడిపించడానికి చాలా చిన్న చిన్న భాగాలు అవసరం. ఆ భాగాలే “ప్రోటీన్లు”.
- బిల్డింగ్ బ్లాక్స్: మన కండరాలు, ఎముకలు, చర్మం, జుట్టు – ఇవన్నీ ప్రోటీన్లతోనే తయారవుతాయి.
- సహాయకులు: మన ఆహారాన్ని జీర్ణం చేయడానికి, మనకు శక్తిని ఇవ్వడానికి, రోగాలతో పోరాడటానికి, ఇలా ఎన్నో పనులకు ప్రోటీన్లు సహాయపడతాయి.
- సమాచారం: ప్రోటీన్లు మన DNA (మన శరీరానికి సంబంధించిన రహస్య కోడ్) నుండి వచ్చే సూచనలను అందుకుని, వాటికి తగ్గట్టుగా పనిచేస్తాయి.
ప్రోటీన్ భాష అంటే ఏమిటి?
ప్రతి ప్రోటీన్ కూడా ఒక ప్రత్యేకమైన “ఆకృతి” (shape) కలిగి ఉంటుంది. ఈ ఆకృతిని దానిలోని “అమినో ఆమ్లాలు” (amino acids) అనే చిన్న చిన్న ముక్కలు నిర్ణయిస్తాయి. ఈ అమినో ఆమ్లాలు ఒకదానితో ఒకటి కలిసి ఒక గొలుసులా ఏర్పడతాయి. ఈ గొలుసు మళ్ళీ ముడుచుకుని, మలుచుకుని ఒక విచిత్రమైన ఆకారాన్ని తీసుకుంటుంది.
ఇది అక్షరాలతో పదాలు, పదాలతో వాక్యాలు ఏర్పడినట్లే, అమినో ఆమ్లాల క్రమం (sequence) ప్రోటీన్ యొక్క ఆకారాన్ని, దాని పనితీరును నిర్ణయిస్తుంది. దీనినే మనం “ప్రోటీన్ భాష” అని సరళంగా చెప్పుకోవచ్చు.
శాస్త్రవేత్తలు ఏం చేస్తున్నారు?
శాస్త్రవేత్తలు కంప్యూటర్లను ఉపయోగించి ఈ ప్రోటీన్ భాషను అర్థం చేసుకోవడానికి ప్రయత్నిస్తున్నారు. వారు “ప్రోటీన్ లాంగ్వేజ్ మోడల్స్” (Protein Language Models) అనే ప్రత్యేకమైన కంప్యూటర్ ప్రోగ్రామ్స్ ను తయారు చేశారు.
ఇవి ఎలా పనిచేస్తాయంటే:
- చదవడం: ఈ ప్రోగ్రామ్స్ వేల, లక్షల ప్రోటీన్ల అమినో ఆమ్లాల క్రమాలను చదువుతాయి.
- నేర్చుకోవడం: అవి ఏ అమినో ఆమ్లాలు కలిసి ఉంటే ఎలాంటి ఆకారం వస్తుందో, ఆ ఆకారం ఎలాంటి పని చేస్తుందో నేర్చుకుంటాయి.
- అంచనా వేయడం: కొత్తగా వచ్చే ప్రోటీన్ల అమినో ఆమ్లాల క్రమాన్ని చూసి, అది ఎలాంటి ఆకారం తీసుకుంటుందో, దాని పని ఏంటో ముందుగానే అంచనా వేయగలవు.
MIT పరిశోధనలో కొత్తదనం ఏమిటి?
MIT శాస్త్రవేత్తలు ఈ “ప్రోటీన్ లాంగ్వేజ్ మోడల్స్” లోపల ఏం జరుగుతుందో, అవి ఎలా నేర్చుకుంటున్నాయో లోతుగా పరిశీలించారు. అంటే, ఆ కంప్యూటర్ ప్రోగ్రామ్స్ ప్రోటీన్ భాషను అర్థం చేసుకోవడానికి ఉపయోగించే “రహస్య పద్ధతులను” వారు కనుగొన్నారు.
ఇది ఎలా ఉంటుందంటే, మనం ఒక కొత్త భాష నేర్చుకునేటప్పుడు, కేవలం పదాలను గుర్తుపెట్టుకోవడమే కాదు, ఆ భాషలో వాక్యాలు ఎలా ఏర్పడతాయో, వ్యాకరణ నియమాలు ఏమిటో అర్థం చేసుకున్నట్లే.
ఇది ఎందుకు ముఖ్యం?
ఈ పరిశోధన మనకు చాలా విధాలుగా సహాయపడుతుంది:
- కొత్త మందులు: మన శరీరంలో సరిగ్గా పనిచేయని ప్రోటీన్ల వల్ల వచ్చే రోగాలను నయం చేయడానికి కొత్త మందులు తయారు చేయడంలో ఇది ఉపయోగపడుతుంది.
- వ్యాధుల నివారణ: వ్యాధులు ఎలా వస్తాయో, వాటిని ఎలా ఆపాలో అర్థం చేసుకోవడానికి సహాయపడుతుంది.
- కొత్త పదార్థాలు: మనకు ఉపయోగపడే కొత్త పదార్థాలను, ఎంజైమ్ లను (ఇవి కూడా ఒక రకమైన ప్రోటీన్లే) తయారు చేయడంలో సహాయపడుతుంది.
- మెరుగైన ఆరోగ్యం: మన ఆరోగ్యాన్ని మెరుగుపరచుకోవడానికి, మన శరీరం ఎలా పనిచేస్తుందో మరింత బాగా తెలుసుకోవడానికి దారి తీస్తుంది.
ముగింపు:
పిల్లలూ, శాస్త్రవేత్తలు మన శరీరంలోని అతి ముఖ్యమైన భాగాలైన ప్రోటీన్ల భాషను అర్థం చేసుకోవడానికి ప్రయత్నిస్తున్నారు. ఈ MIT పరిశోధన ఆ దిశలో ఒక పెద్ద ముందడుగు. దీని ద్వారా మనం భవిష్యత్తులో ఎన్నో అద్భుతాలను చూడవచ్చు. సైన్స్ అంటే కష్టమని భయపడకండి, అది ఎంతో ఆసక్తికరమైన, ఉపయోగకరమైన విషయం. మీరు కూడా ఇలాంటి విషయాలు తెలుసుకుని, భవిష్యత్తులో శాస్త్రవేత్తలుగా మారాలని కోరుకుంటున్నాను!
Researchers glimpse the inner workings of protein language models
AI వార్తలను అందించింది.
Google Gemini నుండి ప్రతిస్పందనను పొందడానికి ఈ క్రింది ప్రశ్నను ఉపయోగించారు:
2025-08-18 19:00 న, Massachusetts Institute of Technology ‘Researchers glimpse the inner workings of protein language models’ను ప్రచురించారు. దయచేసి సంబంధిత సమాచారంతో కూడిన వివరణాత్మక వ్యాసం రాయండి, ఇది పిల్లలు మరియు విద్యార్థులు అర్థం చేసుకోగల సరళమైన భాషలో ఉండాలి, తద్వారా ఎక్కువ మంది పిల్లలు సైన్స్ పట్ల ఆసక్తి పెంచుకుంటారు. దయచేసి తెలుగులో మాత్రమే వ్యాసం అందించండి.